DİNLEDEBİYAT

Aşık Tarzı Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri:

 

1- Koşma:

 

Aşık Edebiyatında en çok tercih edilen nazım biçimlerinden birisidir.

 

• Dörtlük nazım birimi ile yazılırlar.

• Çoğunlukla 3 ile 5 dörtlükten oluşurlar. Bazen 6 dörtlük olduğu da görülür.

• 11’ li hece ölüsü kullanılır. ( 6+5 ya da 4+4+3 duraklı)

• Mahlas son dörtlükte verilir.

• Kafiye düzeni  bbba ccca … / abcb cccb / abab cccb... şekillerinde olabilir.

• İslamiyet öncesindeki koşuğun karşılığıdır.

• Konularına göre güzelleme, koçaklama, taşlama ve ağıt adlarını alırlar.

• En bilinen koşma şair Karacaoğlan’ dır.

 

 

Konularına göre koşma türleri:

 

1-Güzelleme: Sevgi konusu işlenir.

2- Koçaklama:Yiğitlik, kahramanlık gibi coşkulu konular işlenir.

3-Taşlama: Eleştiri şiirleridir. Divan Edebiyatındaki karşılığı hicviyyedir.

4- Ağıt: Anonim olan ağıt ile aynı konuyu işler. En belirgin farkı bir şair tarafından söylenmesidir.

2-Semai:

​

Kendine has bir ezgi ile söylenen aşık edebiyatı nazım biçimidir.

 

• 8’li hece ölçüsü kullanılır.

• Nazım birimi dörtlüktür.

• Kafiye şeması koşmanınki gibidir.(bbba ccca …)

• 3-5 dörtlükten oluşur.

• Duygusal konular işlenir. Ağırlıklı olarak hüzünlü konulara yer verilir.

• Son dörtlükte mahlas kullanılır.

• Kendine has bir ezgisi vardır.

• Erzurumlu Emrah ve Karacaoğlan bu alanda başarılı eserler vermişlerdir.

 

 

Örnek:

…

 

Emrah der ki düştüm dile
Bülbül figan eder güle
Güzel sevmek bir sarp kale
Ya alınır ya alınmaz.

…

3- Varsağı:

​

Varsak Türklerinin söylediği, çoğunlukla yiğitlik konularının işlendiği şiirlerdir.

​

• 8’li hece ölçüsü kullanılır.

• Dörtlük nazım birimi kullanılır.

• Bre, ey, hey gibi ünlemler kullanılır.

• Kafiye şeması koşmanınki gibidir.(bbba ccca … / abcb cccb /abab cccb...)

• Mahlas son dörtlükte kullanılır.

• Varsağı alanında en bilinen şair Karacaoğlan’dır.

 

​

Örnek:

...

Aman hey Allah’ım aman

Ne aman bilir ne zaman

Üstümüzde çayır çemen

Bitmeden bir dem sürelim

4- Destan:

​

Aşık Edebiyatında milletin benliğinde iz bırakan olayların aşıklar tarafından şiir şeklinde işlendiği bir nazım biçiminin adıdır.

​

• Dörtlüklerle yazılır.

• Çoğunlukla  beş ile yedi dörtlükten oluşurlar. Ancak 150 dörtlüğe kadar olan destanlar da vardır.

• Kafiye şeması koşmanınki gibidir.(bbba ccca … / abcb cccb /abab cccb...)

• Daha çok 8’li ve 11’li hece ölçüsü kullanılır.

• Mahlas son dörtlükte yer alır.

 

Örnek:

       GENÇ OSMAN DESTANI

​

Genç Osman dediğin bir küçük uşak

Beline bağlamış  ibrişim kuşak

Askerin içinde birinci uşak

Allah Allah deyip geçer Genç Osman

​

...

                                       Kayıkçı Kul Mustafa